Tarihte varsayıldığı hali inanılmaz ihtişamlı. Fakat Kırım Savaşında yerle bir olmuş. Tarihin farklı dönemlerine tanıklık etmiş, savaşlar görmüş bir yapı. Yine de bir çevre düzenlemesi yapılabilir, bir tarihçe konulabilir. Çünkü önemli bir katedral. Fakat ben restore edilmemesini tercih ederim.
Tarihçesi şöyle:
Bana Manastırı, Gerçek Haç’a adanmış bir manastırdır. Kompleks ana kilise, küçük kilise, keşişler için kilise, kayaya oyulmuş hücreler ve başka yapılardan oluşuyordu. Ana kilisesi olan Bana Katedrali’nden ilk kez 11. yüzyılda yazılmış bir eserde söz edilmiştir. Bagrationi hanedanının tarihçisi olan Sumbat Davitisdze bu eserinde Bana Katedrali’ni 881-923 arasında hüküm süren Gürcü kralı IV. Adarnase’nin inşa ettirdiğini yazmıştır. Bu kayıt üzerinden katedralin 9. yüzyılın sonlarında veya 10. yüzyılın başlarında inşa edildiği anlaşılmaktadır. Katedralin inşasını idare eden Kvirike da bu manastıra ilk piskopos olarak atanmıştır. Bana Manastırı’nın tanınan piskoposlarından biri da İoane’dir. İoane, Tao’lu Anzavurlarla birlikte Gürcü kralı IV. Bagrat’a ihanet etmiş, ardından Bizans’a sığınmıştır.
Gürcü kralı IV. Bagrat Bizans imparatorunun kardeşi Roman Argiri’nin kızı olan Helen ile Bagrat Katedrali’nde evlenmiştir. Tao bölgesinde hüküm süren Bagrationi hanedanının bazı üyeleri bu katedralde gömülmüştür. IV Vahtang (1442-1445) ve karısı bunlar arasında yer alır. 16. yüzyılda bölgeyi ele geçiren Osmanlılar bu eski katedrali Kırım Savaşı sırasında Osmanlı ordusu için bir kaleye dönüştürmüştür. Osmanlıların askeri karargah olarak kullandığı sırada, Karl Koch’un 1843 yılındaki ziyareti sırasında yapı dışarıdan bir kubbe gibi görünüyordu. Koch bu yapıdan büyük övgüyle söz etmiştir. Katedral, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı sırasında, Rus ordusunun top atışları sonucunda büyük ölçüde yıkılmıştır. Duvar resimlerinin izlerine rastlanan katedralin bir kitabesinin olduğu, bu savaş sırasında burada karargâh kuran Rus ordusundan bir generalin bu kitabeyi götürdüğü söylenir. Dmitri Bakradze’nin 1881 yılındaki araştırma gezisi sırasında Bana Katedrali’nin kubbesi çökmüştü. Takaşvili’nin 1902 yılındaki gezisi sırasında ise neredeyse tamamen yıkılmıştı. Kuzey kısmı dışında galerinin duvarları duruyordu. İç taraftan galerinin dörtte üçü yıkılmıştı. Kilisenin içi ise taşlarla dolmuştu. 1907 yılında katedral daha kötü durumdaydı ve galerinin kuzey kısmı daha da yıkılmıştı.
Bana Manastırı keşişlerinin inzivaya çekildiği kaya mağaraları manastırının keşişler kilisesi olan Mağara Kilisesi, 9-10. yüzyılda inşa edilmiş tek nefli bir yapıdır. Bana Katedrali’nin güneydoğusunda, köy yerleşmesinin 700 metre doğusunda yer alır. Küçük kiliselerinden birinin de kubbeli tetrakonkhos bir yapı olduğu bilinmektedir. 1907 yılında bölgeyi gezen Gürcü tarihçi Ekvtime Takaişvili’nin verdiği bilgiye göre, bu tarihte küçük kilisenin kubbesi çökmüş, ama duvarlarının bir kısmı ayakta duruyordu. Kilise zamanla tamamen ortadan kalkmıştır.
Bana Katedrali, Erzurum'un Şenkaya ilçesine bağlı Penek köyünde bulunuyor. 7. yüzyılda yapıldığı tahmin edilen bu tarihi yapı, Gürcü Krallığı dönemine ait önemli bir eser. Osmanlılar zamanında kale olarak kullanılmış.
Bana Katedrali'nin yapımına 7. yüzyılda başlanmış ama tam olarak kimin yaptırdığı bilinmiyor. Katedral, Gürcü Krallığı döneminde önemli bir dini merkezmiş.
Çok heybetli ve değeri bilinmediği çok açık ortada olan bir tarihi eser, gerek yaşı gerek mimari tarzıyla gerçekten büyüleyici ve bulunduğu konum itibarıyla çok hakim bir pozisyonda yer alıyor, gün batımında burayı ziyaret etmenizi öneririm çok güzel fotoğraflar elde edebilirsiniz.
Muhteşem. Gürcistan'da böyle mimariye sahip bir kilise yok. Bu yuvarlaklığın kemerli olduğunu hayal edin (İran burayı doldurup bir kaleye dönüştürdü, Rus-İran Savaşı sırasında Rusya onu toplarla yok etti). Bu yuvarlaklık ikinci kattı, ilki yer altındaydı, bu yuvarlaklıktan sonra üstünde iki kat daha vardı. Çok büyüktü.
Bugün Türkiye Cumhuriyeti'nin bir parçası olan Bana Katedrali, atalarının gücünü hissedebilmeleri için tüm Gürcüler tarafından mutlaka ziyaret edilmelidir. Tek bir ulaşım yolu var ve havanın şansız olması durumunda tapınağa ulaşım zorlaşacak ve bu durumda 2 kilometre (tek yön) yürümek zorunda kalacaksınız. Yol çamur dışında zor değil.
Gürcüler için çok önemli bir yer Bana katedrali Bagrationi hanedanlığının Bizans imparatorluğunun dünür tüğis düğünü burada kutlanmalıyız 🙏
Değerlendirme Yapın