Hacı Adil Bey Çeşmesi

Edirne Valilerinden Hacı Adil Bey tarafından 1904 yılında yitirdiği oğlunun anısına inşa ettirilen tarihi çeşme.

1900 lü yılların başında zamanın Edirne Valisi tarafından yaptırılmış mimari estetik ve zerafete sahip bir Osmanlı Çeşme sidir.

Edirne’nin tarihi dokusunu ve kültürel mirasını yansıtan unsurlardan biri olan Hacı Adil Bey Çeşmesi, Karaağaç girişinde zamana meydan okuyan bir duruşla ziyaretçilerini karşılıyor. Bu çeşme yalnızca bir su kaynağı değil; aynı zamanda geçmişle bugün arasında bir köprü, Osmanlı’nın kamusal alanlara verdiği önemin ve hayırseverlik anlayışının somut bir temsilidir.

Mimari açıdan sade fakat zarif bir yapıya sahip olan çeşme, adını taşıdığı Hacı Adil Bey’in hayırseverliğini ve toplumsal sorumluluk bilincini yansıtmaktadır. Taş işçiliği, yazıtları ve çevresiyle uyumlu tasarımı, onu sadece bir su yapısı olmaktan çıkararak adeta bir açık hava anıtı haline getiriyor. Üzerindeki kitabeler Osmanlı hat sanatının zarif örneklerini taşırken, aynı zamanda döneminin dil, tarih ve estetik anlayışına da ışık tutuyor.

Konumu itibariyle, Karaağaç gibi hem coğrafi hem de tarihsel olarak önemli bir bölgenin girişinde bulunması, bu çeşmeye simgesel bir değer de kazandırıyor. Yoldan geçenlerin dinlenip serinleyebileceği bir durak olduğu kadar, kente girerken karşılaşılan ilk tarihî izlerden biri olması açısından da anlamlıdır.

Bu çeşme aynı zamanda Edirne’nin su kültürüyle ilgili geçmişini de gözler önüne seriyor. Osmanlı döneminde su medeniyetin bir parçası olarak görülmüş; çeşmeler, sebiller ve sarnıçlar yalnızca bir ihtiyacı karşılamaktan çok daha fazlası olmuşlardır. Hacı Adil Bey’in bu çeşmeyi inşa ettirmesi de, bireysel hayırseverlikten kamusal hizmete uzanan o kadim anlayışın bir yansımasıdır.

Günümüzde, bu tür yapıların korunması ve gelecek nesillere aktarılması büyük önem taşımaktadır. Hacı Adil Bey Çeşmesi de restore edilip yaşatılarak hem mimari mirasımıza sahip çıkılmakta hem de Edirne’nin tarihî kimliği vurgulanmaktadır. Özellikle yerel halkın ve ziyaretçilerin çeşmeye gösterdiği ilgi, bu mirasın canlı tutulmasında kritik bir rol oynamaktadır.

Sonuç olarak, Hacı Adil Bey Çeşmesi, Edirne’nin Karaağaç semtine hem tarihi hem estetik anlamda değer katan, sessiz ama etkileyici bir tanıktır. Su gibi hayat veren, tarih gibi derin anlamlar taşıyan bu yapının önünden geçen herkes, belki bir an durup geçmişe selam vermeli; çünkü bu çeşme sadece bir yapı değil, bir hafıza noktasıdır.

Edirne’nin Karaağaç semtine giden yolun hemen başında, göze çarpan ama bağırmayan, kendini göstermeye çalışmayan ama dikkatle bakan gözlerden de kaçmayan bir yapı durur: Hacı Adil Bey Çeşmesi. Bir zamanlar susuzun duasına karşılık, yorgunun ferahına sebep olmuş bu taş yapı, şimdi sessizliğin içinden konuşur gibidir.

Belki yanından her gün geçeriz, belki sadece birkaç saniyeliğine gözümüz ilişir. Oysa bu çeşme, taşına kazınmış her çizgide bir hikâye saklar. Ne bir saray kadar gösterişlidir, ne de dev bir yapı kadar heybetli. Ama taşıdığı anlam, zamanla yarışır. Çünkü bu çeşme, bir insanın “benden sonra da bir damla su ulaşıversin insanlara” diyerek, geleceğe bıraktığı bir iyilik mektubudur.

Hacı Adil Bey’in kim olduğunu tam olarak bilmeyebiliriz belki. Ama ismi, yüzyıllar ötesinden bugüne bir iyilik niyeti olarak ulaşmıştır. Onun inşa ettirdiği bu çeşme, Osmanlı’nın suya verdiği kutsal anlamı, kamusal alanlara duyduğu saygıyı ve hayırseverliğe biçtiği değeri yansıtır.

Bugün çeşmenin yanından geçen biri, belki elini yüzünü yıkamaz artık orada. Belki su akmıyordur. Ama yine de o taşlara dokunan her bakış, bir zamanlar oradan akan suyun serinliğini hisseder. Çünkü her tarihi yapı gibi, Hacı Adil Bey Çeşmesi de yalnızca bir yapı değil; bir hafıza, bir niyet, bir insanın geride bıraktığı “ben vardım” sesidir.

Ve ne gariptir ki, zaman her şeyi değiştirirken bazı şeylere dokunamaz. O çeşmenin duvarlarında hâlâ vakur bir duruş vardır. Sanki yüzyıllardır orada durmuş, her geçen nesle sessizce bir şeyler anlatmaya çalışır:
“Bazen bir damla su bile yeter, kalıcı olmak için.”

Bu çeşme, 20. yüzyılın başlarında, 1904 yılında, Edirne Valisi Hacı Adil Bey tarafından inşa ettirilmiştir. Klasik Osmanlı çeşme mimarisi unsurlarını taşıyan yapı, taş işçiliği ve zarif süslemeleriyle dikkat çeker. Çeşme, kare planlı olup, dört cepheden su alınabilen bir tasarıma sahiptir. Cephesinde yer alan kabartmalar ve kitabeler, dönemin mimari estetiğini yansıtır. Özellikle, suyun aktığı mermer oluklar ve üzerindeki zarif işçilik, çeşmeye ayrı bir güzellik katmaktadır.

Meriç Köprüsünün hemen yanında, orada hep at arabaları da var

Edirne’nin en çetin yıllarında iki dönem valilik görevinde bulunan Hacı Adil Bey bu çeşmeyi, mahiyetindeki Demirköy kazası ziyareti için beraberinde götürdüğü ve Istranca Dağları’nda Bulgar çeteciler tarafından genç yaşta şehit edilen oğlunun hatırası için yaptırmıştır.
KİTABESİ: Çeşmenin 4 cephesinde ayrı ayrı Kuran-ı Kerim şu ayetleri yazılmıştır.

Yapının doğu cephesinde: Metin: ( Ve caelna min-el-mai külli şeyhin hayy) her şeyi sudan yarattık

Çeşmenin güney cephesinde: Metin: (Ve sagahüm Rabbühüm Şeraben tuhura) Rabb'leri onlara tertemiz içecekler sunacak.

Çeşmenin kuzey cephesinde: Metin: (Bismillahirrahmanirrahim) rahman ve rahim olan Allah'ın adıyla

Çeşmenin batı cephesinde: Metin: (Efdalüssadakatisekâ’l-mâi . 1322)
Sadakanın efdali su dağıtmaktır

Çok güzel bir eser. Daha fazla değer görmesi gerekiyor. Hakkettiği bakımı ve değeri görmemiş bir yapıt olduğunu düşünüyorum. Ülkemizin bir çok köşesinde bunun gibi bir çok muazzam çeşmeler var. Değerlerimize sahip çıkmamız gerekiyor.

Edirne Meriç Köprüsü'nün bitiminde, Karaağaç yolunun başında bulunan bu çeşmeyi Edirne Valisi Hacı Adil Bey 1904 yılında yaptırmıştır. Baok üsluptaki çeşmenin projesini Edirne Evkaf Müdürü Sadrettin Bey ile Dr. Rıfat Osman çizmiştir. Çeşme üzerinde Üsküdarlı Şair Alaaddin'e ait bir beyit bulunuyordu. Ancak bu beyit Karağaç'ın Yunan işgali sırasında yerinden sökülmüştür.
Çeşme üç kademe üzerinde kesme taş ve mermerden dört köşeli olarak yapılmıştır. Batı ve doğu yönündeki sivri kemerli cepheleri rumi ve palmetlerle süslenmiştir. Diğer cepheler sade bezemesiz mermerdir. Çeşmenin dört cephesinde de kitabeler vardır. Çeşmenin üzeri geniş ahşap bir saçakla örtülüdfür. Edirne Belediyesi tarafından 2000 yılında onarılmıştır.

Köprü ile tarihi gümrük karakolunın kenarında bulunan tarihi çeşmedir.