"Camiler şehri Erzurum'da zarif minaresi ve sadeliğiyle dikkat çeken yapılardan Esat Paşa Camii, yüzlerce yıldır şehre hakim yüksek bir tepede bulunuyor. Caminin giriş kapısının üzerinde yer alan mermer kitabeye göre 1830-1836 tarihleri arasında yedi yıl Erzurum valiliği yapmış olan Esat Muhlis Paşa tarafından, Sultan II. Mahmud adına yaptırılmış. Caminin yapımında İstanbul'daki Nuru Osmaniye Camisi örnek alınıyor. Ayrıca harap olması nedeniyle yine sonrasında 1852 yılında, Erzurum Valisi Zarif Mustafa Paşa zamanında tamir ettiriliyor. Şehrin güzellik abidelerinden biri olan Esat Paşa Camisi’nin 2017 yılında geçirdiği restorasyonun ardından eski günlerine kavuştuğu görülüyor. Cami muntazam ve kaliteli kesme taş işçiliği ile estetik açıdan da göz doldurmasının yanı sıra eşsiz minaresi ile Erzurum’da en yüksek görüş açısına sahip noktası olarak biliniyor. Güneyinde 40 kadar mezarın olduğu hazireye Erzurum’da görev yapmış alimler ve paşalar defnedilmiş olup kitabesinin üzerinde Sultan Abdülmecit’in tuğrası bulunuyor."
"OSMAN EFENDİ Nakşibendî büyüklerinden. Uzun süre ikâmet ettiği Mekke-i mükerremede Şeyh Abdullah-ı Mekkî hazretlerinden aldığı feyzlerle kemâle ermiş, Erzurum'a yerleşerek Esad Paşanın kendisi için yaptırdığı câmi ve medresede halka İslâmiyetin emir ve yasaklarını anlatmıştır. 1869'da vefât eden Osman Efendinin kabri, Erzurum Esad Paşa Camii bahçesinde olup ziyâret edilmektedir."
"Esat paşa camii (Kırklar mescidi) girişinde 2 tane mezarlık var. Mescidin arka kısmınd da mezarlıklar var."
""
"Arkasında mezarlık da vardır. Said Nursi Erzurum'a geldiğinde bu camide konaklamıştır."
"Erzurum Kalesi ile saat Kulesi arasında bulunan Esat Paşa Camisi şehre hakim yüksek bir tepe üzerindedir. Caminin orijinal kitabesi günümüze ulaşamadığından ne zaman yapıldığı kesinlik kazanamamıştır. Bununla beraber Şair Cazim'in beş satırlık yazmış olduğu kitabesinden Erzurum Valisi Zarif Mustafa Paşa tarafından 1852'de onarıldığı öğrenilmiştir. Caminin yapımında İstanbul'daki Nuru Osmaniye Camisi örnek alınmıştır. Cami dikdörtgene yakın kare planlı olup önünde altı ağaç sütunun taşıdığı çatılı bir son cemaat yeri vardır. İbadet mekânı da toprak damla örtülüdür. Mihrap ve minberin özelliği bulunmamaktadır. Caminin yanındaki minaresi yerel kırmızı taştan yapılmıştır. Taş kaide üzerine tek şerefelidir. Bu minarenin Erzurum minareleri arasında en yüksek olanı olduğu söylenmektedir. Caminin yanında Nakşibendî Şeyhi Osman Efendi'nin l866 tarihli türbesi bulunmaktadır."
""
""
"Haziresinde 93 Harbi kahramanlarından Kaptan Mehmet Paşa gibi önemli kişilerin medfun olduğu Erzurum'un tarihi camilerinden biridir. Konum olarak son derece merkezi bir yerde yet aldığı söylenebilir."
"Tarihi dokusuyla gorulmesi gereken bir yer."